1.)TEÅžBÄ°H(BENZETME)

Sözü daha etkili duruma getirmek için aralarında ilgi bulunan iki unsurdan güçsüzü olanı güçlü olana benzetmektir.
Benzetmede dört unsur bulunur:
a)Benzenen b)Benzetilen
c)Benzetme Yönü d)Benzetme Edatı
Bu öğelerin kullanılıp kullanılmaması açısından da üç çeşit benzetme vardır:
— Çocuk tilki gibi kurnaz biriydi.

—Minik yavrucak elma gibi kıpkırmızı

yanaklarıyla gülücükler saçıyordu.
Benzeyen

—Bizim de kalbimizi kımıldatır yerinden
TopraÄŸa diz vuruÅŸu daÄŸ gibi zeybeÄŸin

—Binalar kale gibi olduÄŸundan içeri
B.tilen B.nen B.E
girilemiyordu.
—Kim bu cennet vatanın uÄŸruna olmaz ki feda?
B.tilen B.yen

—Karısına yıllarca cehennem hayatı yaÅŸattı.
B.tilen B.yen

—Muavin,yolculara: Pamuk eller cebe!
B.tilen B.yen
diye bağrıyordu.

2.Ä°STÄ°ARE(EÄžRETÄ°LEME)

Benzetmenin asıl unsuru olan benzeyen ve benzetilenden yalnızca biri kullanılarak yapılır.
a.)Açık İstiare:Benzeyenin bulunmayıp yalnızca benzetilenle yapılan istiaredir.
b.)Kapalı İstiare:Benzetilenin bulunmayıp yalnızca benzeyenle yapılan istiaredir.

—Bir hilal uÄŸruna ya rab ne güneÅŸler batıyor. (A.Ä°)
—Ay,altın aÄŸaçlardan yere damlıyordu.(K.Ä°)
Açtım avucumu altına tuttum.
—Ãœlkemizde üniversiteden mezun olmuÅŸ pek çok fidan artık iÅŸ de bulamıyor.(A.Ä°)
—Bahar gelince bir ağızdan ÅŸarkılar söyler kuÅŸlar.(K.Ä°)
—Bugün gökten inciler yağıyordu.(A.Ä°)
—Galatasaray,Fenerbahçe kalesine gol yaÄŸdırdı.(K.Ä°)
—Genç adamın sözleri,kızın yüreÄŸini yakıyordu.(K.Ä°)
—Sanat,hür bir ortamda boy atar.(K.Ä°)
—Kurban olam,kurban olam,
BeÅŸikte yatan kuzuya.(A.Ä°)

3.)KÄ°NAYE

Bir sözü hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanmaktır.
Uyarı:Kinayede daha çok mecaz anlam kastedilir.
—Mum dibine ışık vermez.
—Hamama giren terler.
—Taşıma su ile deÄŸirmen dönmez.
—Yuvarlanan taÅŸ yosun tutmaz.
—AteÅŸ düştüğü yeri yakar.
—Yaptığı hatayı anlayınca yüzü kızardı.

4.)MECAZ-I MÃœRSEL(AD AKTARMASI)

Benzetme amaç güdülmeden bir sözün ilgili olduğu başka bir söz yerine kullanılmasıdır.
—Ä°ÅŸe alınman için dün ÅŸirketle görüştüm.(Ä°nsan)
—Yarın sınıfı 9/H sınıfı yapacak.(Öğrenci)
—Toplantıya Milliyet gazetesinin güçlü kalemleri de geldi.(Yazar)
—Nihatın golüyle tüm stat ayaÄŸa kalktı.(Seyirci)
—O evine çok baÄŸlı bir insandır.(Ailesi)
—Bu olay üzerine bütün köy ayaklandı.(Halk)
—Ä°stanbul’dan kalkan uçak az önce Adana’ya indi.(Havaalanı)

5.)TEŞHİS(KİŞİLEŞTİRME)

İnsan dışındaki canlı cansız varlıklara insan özelliği kazandırmaktır.
Her teşhiste aynı zamanda kapalı istiare vardır.
—Güzel gitti diye pınar aÄŸladı.
—MenekÅŸeler külahını kaldırır.
—Bir sarmaşık uyanıyordu uykusunda
Geriniyordu bir eski duvarın sıvasında.
—Toros daÄŸlarının üstüne,
Ay un eledi bütün gece.
—O çay ağır akar,yorgun mu bilmem,
Mehtabı hasta mı,solgun mu bilmem.
—Aheste çek kürekleri mehtap uyanmasın,
Eskici dükkanında asma saat,
Çelik bir şal atmış omuzlarına.
—Yalnızlığın okÅŸadığı kalbime,yaÄŸmurlar küskün,
En güzel türküyü bir kurşun söyler.
—Bu akÅŸam sonbahar ne kadar serin,
Geceyi hasretle zaman.

6.)Ä°NTAK(KONUÅžTURMA)

İnsan dışındaki varlıkları konuşturmaktır.Her intak sanatında teşhis sanatı vardır;ancak her teşhiste intak sanatı yoktur.
—Deniz ve Mehtap sordular seni: Neredesin?
—Maymun ÅŸunu anlatmak istemiÅŸti fikrince:
Boşa gitmez kötüye bir ceza verilince.
—Dal bir gün dedi ki tomurcuÄŸuna:
İçimde kanayan yara gibisin.
—Ey benim sarı tamburam!
Sen ne için inilersin?
İçim oyuk,derdim büyük
Ben onunçün inilerim
—Ben ki toz kanatlı bir kelebeÄŸim,
Minicik gövdeme yüklü Kaf dağı.
—Adam elini uzattı,tam onu koparacağı sırada menekÅŸe: Bana dokunma!diye bağırdı.

7.)TECAHÃœL-Ä° ARÄ°F

Anlam inceliği oluşturmak için herkesçe bilinen bir gerçeği bilmiyormuş gibi aktarmalıdır.
—Åžakaklarıma kar mı yaÄŸdı ne var?
Benim mi Allahım bu çizgili yüz.
—Sular mı yandı,neden tunca benziyor mermer?
Geç fark ettim taşın sert olduğunu.
—Gökyüzünün baÅŸka rengi de varmış,
Su insanı boğar,ateş yakarmış.
—Åžu karşıma göğüs geren,
Taş bağırlı dağlar mısın?
—Saçların dalgalı,boya mı sürdün?
Gelmiyorsun artık,bana mı küstün?
—İçimde kar donar,buzlar tutuÅŸur,
Yağan ateş midir,kar mıdır bilmem.
8.)HÃœSN-Ä° TA’LÄ°L
Sebebi bilinen bir olayın meydana gelişini,gerçek sebebinin dışında başka,güzel bir nedene bağlamadır.
—Gül bahçesi sevgiliden haber geldiÄŸi için
Süslendi ve güzel kokular süründü.
—Yoksun diye bahçemde çiçekler açmıyor bak.
—Senin o gül yüzünü görmek için
Sana güneş bakmak için doğuyor.
—Benim kaderime ve yalnızlığıma
Irmaklar bile ağladı.
—Rüzgar gökte bir gezinti,
Üşürüz her akşam vakti,
Ne sıcak vücutlar gitti,
Toprağı ısıtmak için.
—Güller kızarır utancından o gonca gül gülünce
Sümbül bükülür kıskancından kakül bükülünce.
—Bir an önce görülsün diye Akdeniz,
Toroslarda ağaçlar hep çocuk kalır.
—Toros daÄŸlarının üstüne
Ay, un eledi bütün gece.

9.) MÃœBALAÄžA (ABARTMA):

Sözün etkisini güçlendirmek için bir şeyi olduğundan daha çok ya da olduğundan daha az göstermektir.
—Manda yuva yapmış söğüt dalına,
Yavrusunu sinek kapmış.
—Alem sele gitti gözüm yaşından.
—Bir ah çeksem dağı taşı eritir,
Gözüm yaşı değirmeni yürütür.
—Bir gün gökyüzüne otursam,
Evlerin tavanlarını birer birer açsam.
—Sıladan ayrıyım,gözümde yaÅŸlar,
Sel olup taşacak bir gün derinden.
—Sana olan aÅŸkım dağı taşı eritir,
Gözümdeki yaşlardan bir deniz olur.
—Ben ki toz kanatlı bir kelebeÄŸim,
Minicik gövdeme yüklü Kaf dağı.
—Sekizimiz odun çeker,
Dokuzumuz ateÅŸ yakar
Kaz kaldırmış başın bakar
Kırk gün oldu ,kaynatırım kaynamaz.
—Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?
Gömelim gel seni tarihe desem,sığmazsın.
—Bir of çeksem karşıki daÄŸlar yıkılır.

10.)TEZAT (KARÅžITLIK)

Aralarında ilgiden dolayı,birbirine zıt kavramları bir arada kullanmaktır.

—AÄŸlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.
—Neden böyle düşman görünürsünüz,
Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?
—İçimde kar donar,buzlar tutuÅŸur,
Yağan ateş midir,kar mıdır bilmem.
—Sana çirkin dediler,düşmanı oldum güzelin.
—YükseÄŸinde büyük namlı karın var,
Alçağında mor sümbüllü bağın var.
—Gülmek ol,goncaya münasiptir,
AÄŸlamak bu,dil-i hazine gerek.
—Karlar etrafı bembeyaz bir karanlığa gömdü.

11.) TEVRÄ°YE (AMACI GÄ°ZLEME)

İki değişik anlamı olan bir sözcüğün bir dize ya da beyitte iki anlamının da kullanılmasıdır.
—Tahir Efendi bize kelp demiz (Tahir:özel ad.)
İltifatı bu sözde zahirdir
Maliki mezhebim benim zira
İtikadımca kelp Tahirdir.

—Bu kadar letafet çünkü sende var,
Beyaz gerdanında bir de ben gerek.

—O güzel yüzün benli de,
Göğsün niye bensiz?
—Bak kalan bu kubbede hoÅŸ bir sada imiÅŸ,
Ben yarime gül demem,yarim bana gülmedi.

—Beyefendi ailenin güneÅŸi,sen de ayısın.

—Sen gittin yaslara büründü cihan,
Soluyor dallarda gül dertli dertli.

—Åžu köpek leÅŸi de ÅŸurda fuzuli,
O kadar içerlediysen tut kıçından
Vur yere de çıksın içindeki ruhi.

12.)TELMÄ°H (HATIRLATMA)

Söz arasında herkesin bildiği bir olaya ya da kişiye işaret etme sanatı.
—Vefasız Aslıya yol gösteren bu,
Keremin sazına cevap veren bu.
—Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor teshidi,
Bedrin aslanları ancak bu kadar şanlı idi.
—Ekmek Leyla oldu bire dostlarım,
Mecnun olup ardı sıra giderim.
—Åžu BoÄŸaz harbı nedir?Var mı ki dünyada eÅŸi?
En keşif orduların yükleniyor dördü beşi.
—Yırtarım daÄŸları enginlere sığmam taÅŸarım.
—Gökyüzünde Ä°sa ile,
Tur dağında Musa ile ,
Elindeki asa ile,Msn   Öğretmen  öss  kpss   Gazeteler   Sohbet  hazır mesajlar  ders izle  Belirli Gün ve Haftalar Çanakkale savaşı şiir
Çağırayım Mevlam seni.

13.)TARÄ°Z (TAÅž ATMA)

Bir kişiyi iğneleme,bir konuyla alay etme veya sözün tam tersini kastetmedir.
—Müftü Efendi bize kafir demiÅŸ.
—Tutalım ben ona diyem müselman.
—Lakin varıldıktan ruz-ı mahÅŸere,
İkimiz çıkarız orda yalan.
—Bu ne kudret ki elifbayı okur ezberden.
—Tahir Efendi bize kelp demiÅŸ,
İltifatı bu sözde zehirdir,
Maliki mezhebim benim zira,
İtikadımca kelp Tahirdir.
—Bir nasihatım var zamana uygun,
Tut sözümü yattıkça yat uyuma,
Meşhur bir kelamdır sen kazan sen ye,
El için yok yere yanma.
—O kadar zeki ki bütün sınıfları çift dikiÅŸ gidiyor.

14.)TEKRÄ°R

Anlatımı güçlendirmek için bir sözü sık sık tekrar etmektir.
—Beni bende demen,ben deÄŸilim,
Bir ben vardır,bende benden öte.

—Söz ola kese savaşı,
Söz ola kestire başı,
Söz ola oğlu aşı,

Yağ ile bal ede bir söz.

—Ben güzele güzel demem,
Güzel benim olmayınca.

—Seni tanımadan önce ben,ben deÄŸildim,
Seni tanıdıktan sonra aslında bensizliğin sensizliğin olduğunu anladım.

—Gece midir insanı hüzünlendiren,
Yoksa insan mıdır hüzünlenmek için,
Geceyi bekleyen?
Yoksa ben miyim seni düşünmek için,
Geceyi bekleyen?
Gece midir seni bana düşündüren?

15.)TENASÃœP (UYGUNLUK)

Anlam yönünden birbiriyle ilgili sözcükleri bir arada kullanmaktır.
—Deli eder insanı bu dünya,
Bu gece,bu yıldızlar,bu koku,
Bu tepeden tırnağa çiçek açmış ağaç.

—Artık demir almak günü gelmiÅŸse zamandan,
Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan.

—Arım,balım,peteÄŸim,
Gülüm,dalım,çiçeğim,
Bilsem ki öleceğim,
Yine seni seveceÄŸim,

—Güller kızarır o gonca gül gülünce,
Sümbül bükülür kıskancından kalül bükülünce

—Bu akÅŸam ışık olduk,renk olduk,ses olduk,
Yeniden kışla olduk,asker olduk,tüfek olduk.

16.)LEFF ÃœNEÅžR

Bir dizede iki ya da daha fazla kavramdan bahsettikten sonra diğer dizede onlarla ilgili açıklama yapmaktır.
—Bakışların fırtına,
DuruÅŸun durgun su,
Biri alabora eder,
Biri boÄŸar.

—Gönlümde ateÅŸtin,gözümde yaÅŸtın,
Ne diye tutuştun,ne diye taştın.

—Ben bir sedefim,sen nisan bulutu,
Ver damlaları,al yuvarlak inciyi.

17.)Ä°STÄ°FHAM(SORU SORMA)

Anlatımı daha etkili hale getirmek için cevap alma amacı gütmeden soru sormaktır.
—Kim bu cennet vatanın uÄŸruna olmaz ki feda?
—Åžakaklarıma kar mı yaÄŸdı ne var?
Benim mi Allahım bu çizgili yüz?
—Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?
—Åžu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısın?
—Hangi çılgın bana zincir vuracakmış?ÅžaÅŸarım!
—Her gün bu kadar güzel mi bu deniz?
Böyle mi görünür gökyüzü her zaman?

18.)TEDRÄ°C

Birbiriyle ilgili kavramların bir derece gözetilerek sıralanmasıdır.
—Ä°ki asker,mızrak mızraÄŸa,kılıç kılıca,hançer hançere vuruÅŸmaya baÅŸladı.
—Makbar,makber deÄŸil;bir türbe,türbe deÄŸil;bir mabet,mabet deÄŸil;bir küre,küre deÄŸil;bir sonsuz uzay.

19)NÄ°DA (SESLENME)

Şiddetli duyguları,heyecanları coşkun bir seslenişle anlatmadır.Daha çok ay,ey,hay,ah ünlemleriyle yapılır.
—Ey mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü!
—Ey benim sarı tamburam!
Sen ne için inilersin?
—Çatma kurban olayım ey nazlı hilal!

20.)CÄ°NAS

Yazılışları aynı,anlamları farklı sözcüklerin bir arada kullanılmasıdır.
—Niçin kondun a bülbül kapımdaki asmaya
Ben yarimden ayrılmam götürseler asmaya.

—Göl kıyısındaki sazların arasında bir saz sesi geliyordu.

— Kara gözler,
Sürmeli kara gözler,
Gemim deryada kaldı,
Gözlerim kara gözler.

—Kalem böyle çalınmıştır yazıma,
Yazım kışıma uymaz,kışım yazıma.

—Böyle baÄŸlar,
Yar başın böyle bağlar,
Gül açmaz,bülbül ötmez,
Yıkılsın böyle bağlar.

21) ALÄ°TERASYON

Dize ya da mısrada ahenk oluşturacak şekilde,aynı sesin veya hecenin tekrarlanmasıdır.
—Eylülde melül oldu gönül soldu lale
Bir kaküle meyletti gönül geldi bu hale.
—Seherde seyre koyuldum semayı deryayı.
—Kara toprak içinde kara karıncayı karanlık gecede görür.
—Beyaz gerdanında bir de ben gerek.

22.) SECÄ°

Düz yazıda cümle içinde yapılan uyağa denir.
—Ä°lahi,kabul senden,ret senden;ÅŸifa senden,dert senden Ä°lahi,iman verdin,daim eyle;ihsan verdin,kaim eyle.
—Ten cübbesi çak gerek,gönül evi pak gerek.
—Ey gönlümün nuru,gönüllerin süruru!
—De gül idim ben sana mail sen ettin aklımı zail.

- Bu yazı şu ana kadar 302 kez görüntülendi..