Kolay ve hızlı grafiksel bir arayüze sahip SQLyog 6.05 Enterprise Edition programı ile HTTP/ HTTPS/ SSH destekler şekilde SQL veritabanını oluşturabilir ve kolayca istediğiniz yerden yönetebilirsiniz. Hem Görsel hem de kod arayüzüyle oluşturacagınız veri tabanları artık daha kolay meydana getirilebiliyor.
İndirmek İçin >>Tıklayınız<<
Günümüzde ölçeği neolursa olsun kurumlar, interneti ürün ve hizmetlerini daha geniş tüketicikitlelerine ulaştırmak, kendi kurumlarını tanıtmak ve hatta satış yapmak için kullanmakta.Bunun yanısıra daha büyük kurumlar, coğrafi olarak dağıtık lokasyonlarınıbirbirleriyle geniş bant bağlantılarla bağlayarak, her an iletişim veişbirliği içinde tutmak, verimliliklerini en üst düzeye çıkarmak isterler. Birbirindenuzak ve göreceli olarak düşük hızlı bağlantılarla bağlı bu ağlara, Wide AreaNetwork (WAN) denildiğini biliyoruz.
WANlar ne kadar hızlıve tutarlı çalışırlarsa kurumunuzun iletişim altyapısı, internet tabanlıuygulamaları, internet deneyimi o kadar iyi olacaktır.
Bugün uzak noktaları birbirinebağlamak için birçok bağlantı teknolojisi mevcuttur. ISDN, xDSL, Frame Relay,ATM, Leased Line bunlar arasında sayılabilir. Bu teknolojilerin herbirininkendine has çalışma mantıkları vardır. Bu kalabalık terminolojileri tek teksayarak özelliklerinden bahsedersek birkaç ciltlik bir kitap yazmak gerekirdi.Fakat benim bu makalede bahsetmek istediğim konu, yukarıda sıraladığımteknolojilerle verinin nasıl taşınacağını belirleyen, PPP ve HDLC adlıencapsulation protokolü ile Cisco router konfigurasyonu olacak. Sözü daha fazlauzatmadan incelemeye başlayalım.
HDLC, Noktadan noktaya senkron ve asenkron bağlantılardakullanılabilen bir encapsulation protokolüdür. Genellikle Leased line hatlardakullanılır. ISO standartlarında tanımlanan bir protokol olmasına rağmen, CiscoHDLC’nin frame yapısında bir takım değişiklikler yaparak, tek bir linküzerinden birden fazla protokolü taşımayı destekler.
Şekil-1: Cisco HDLCframe yapısı.
Yukarıdaki resim Cisco proprietary frame tipini göstermektedir.ISO standartı HDLC protokolünde, bu proprietary alanı yoktur.
Şekil2- ISO StandartıHDLC nin frame yapısı
NOT: Cisco, yalnızca kendi HDLC yapısını destekler.Bu yüzden routerınızla haberleşecek olan karşıdaki routerında, Cisco veya CiscoHDLC protokolünü destekleyen bir router olması şarttır. Juniper Networks Eserisi; E320, ERX-1440, ERX-1410, ERX-710, ERX-705, ERX-310, Hewlett PackardProcurve J3xxxx serisi routerlar, Netopia R5000 serisi routerlar, Cisco HDLC framelerinitanıyıp işleyebilen routerlara birer örnektir.
Cisco Serial interfaceler, genel olarak WAN interface olarakkullanılır. HDLC ve PPP de normalde bu interfacelerde konfigüre edilir. HDLC,Cisco WAN interfacelerde default encapsulation protokolüdür. HDLC konfigüreetmek oldukça basittir. Öncelikle konfigüre edeceğimiz routerlara ve networküngenel yapısına bir göz atalım.
Şekil3- HDLC ileyapılandıracağımız networkün şeması.
İlk olarak, routerınıza konsol kablosu veya telnet ilebağlanın. Konsol kablosu genellikle mavi renkli, yassı, bir ucu ethernetbenzeri bir konektörden, diğer ucu ise bilgisayarınızın seri portlarınabağlanan bir konektörden ibarettir. Bu kablolar, genelde routerınızıaldığınızda kutu içeriğinde mevcuttur.
Şekil4- Router konsolkablosu.
Amacımız Beşiktaş ve Caddebostan routerları yoluyla, her ikilokasyonun clientlarının birbirleriyle iletişim kurmasını sağlamak. İlk önceBeşiktaş routerını konfigüre edelim.
“Beşiktaş routerı konfigurasyonu”
Yukarıdaki konfigurasyonu açıklayım.
en(enable): bu komut ile, cisco routerda user moddanprivilaged moda geçeriz. User modu standard Windows kullanıcısı, privilagedmodu Administrator kullanıcısı gibi düşünebilirsiniz.
conf t (configure terminal) : conf t komutuile routerı yapılandırmaya başlarsınız. Zaten bu komutu girdikten sonra, komutsatırında parantez içinde “config” yazarak, bizim configuration moddaolduğumuzu hatırlatıyor.
Hostname besiktas : hostaname komutu ile routera birisim veriyoruz. Ben konfigürasyonumda routera besiktas adını verdim.
line vty 0 4 : bu komutla routera bağlanacak olantelnet istemcileri tanımlarız.
enable secret kimsebilemez: enable secret komututerminalden bağlanırken sorulacak soruyu belirler.böylelikle routerınızıngüvenliğini sağlamış olursunuz. Enable secret komutuyla şifreler md5(MessageDigest 5) ile kriptolanır. “enable secret” komutuna alternatif olarak, “enablepassword” komutunu da kullanabilirsiniz. “enable password” komutunun, “enablesecret” komutundan farkı, şifrelerin clear text olarak iletilmesi vesaklanmasıdır. Bu yüzden herzaman “ enable secret “ kullanılmasıtavsiye edilir.
interface Serial 0 : interface komutu ile routerıninterfacelerinikonfigüre etmek için seçersiniz. Ben serial 0 adlı wan interface e geçerek onukonfigur etmeye başladım.
ip address : ip address komutuyla interface e IPadresi verirsiniz. Örnekte ben “ip address 200.100.50.1 255.255.255.224” yazarakWAN IP adresini ve subnetmask numarasını verdim.
encapsulation : veriyi nasıl ve hangi yöntemlerletaşıyacağımızı encapsulation protokolleriyle belirleriz. “hdlc” parametresiylerouter ı hdlc ile konfigüre ediyoruz.
no shutdown : no shut down komutuyla devre dışı olanbir interface i devreye alırsınız. Varsayılan olarak tüm Cisco cihazların tüminterfaceleri “administratively shutdown”, yani devre dışı olarak gelir. Serialinterface de girdiğim bu son komut ile, inteface i devreye alıyorum. Ve hemenardından da bilgilendirme mesajları geliyor.
Exit: Bir interface veya moddan çıkmanızı sağlar.Örnekte serial interfaceden exit komutuyla çıktık.
Yine benzer şekilde aşağıdaki komutlarla ethernet 0interface ini yapılandırdık.
“Beşiktaş router ı ethernet konfigürasyonu”
ip route : “ip route” komutu ile routera staticroute ekleyebilirsiniz. Yukarıdaki örnekte Beşiktaş’tan Caddebostan networküneulaşmak için, Caddebostan Lan segmentinin network adresi olan 10.1.2.0 ile subnetmaskı olan 255.255.255.0 girdik. Ardından, Caddebostan routerının dış interfaceinin ip adresini girdik. Böylelikle router, 10.1.2.0 networküne gitmesi gerekenpaketleri, 200.100.50.2 adresli Caddebostan routerına gönderecek ve caddebostanrouterı bu paketleri iç networke route ederek hedefe ulaştıracak.
“Caddebostan router ı konfigurasyonu”
Eğer routerlarınızı back-to-back bağlayacaksanız, DCEtarafından olan routerda clock rate komutu ile bir frame rate hızıgirmelisiniz. Örneğin “clock rate 64000”
Aksi halde hatlar UP olmayacak ve birbirleriyle iletişimkurmayacaktır.
DTE normalde sizin routerınız, DCE ise TELCO (TelephonyCompany) tarafındaki hat ekipmanlarını (Leased Line modemler) temsil edencihazlardır. Back-to-back olarak bir konfigurasyon yaptığınız zaman,routerlarınızdan birini DCE olarak konfigüre etmek zorundasınız. Çünkü bunuyapmadığınız zaman, kabloların sinyal iletim hızları senkronize olmayacağı içinhat down olacaktır. Ve clock rate i bandwidth ile karıştırmayın, birbirleriylefarklı şeylerdir. Cisco routerlarda bandwidth , bandwidth komutuyla ayarlanır.
Şekil 5- DTE ve DCE bağlantı.
Şimdi her iki PCdende birbirlerine ping atıp, iletişimkurduklarını doğrulayalım :
Caddebostan PC:
Şekil6 -Cadde bostanbeşiktaşa ulaşabiliyor.
Beşiktaş PC:
Şekil7 – BeşiktaşCaddebostan a ulaşabiliyor.
Point to point protocol (PPP), noktadan noktaya iletişimsağlayan, data hatlarında IP üzerinden iletim sağlayan bir encapsulationprotokolüdür. PPP, IP protokolü yanında IPX protokolü ile de çalışır. Hatadenetimi ve authentication yetenekleri vardır. Senkron ve asenkronbağlantılarla uyumlu çalışır. Dial-up ve xDSL bağlantılarda da kullanılır. PPPCisco proprietary bir encapsulation metodu değil, açık bir standarttır. Buyüzden karşı taraftaki routerların Cisco olması şart değildir. İşte PPPöylesine yüce bir protokoldür 🙂
Öncelikle PPP Framelerinin yapısına bir göz atalım :
Şekil8- PPPFramelerinin yapısı.
PPP çok esnek ve özellikli bir protokoldür. Bukabiliyetlerini de LCP ve IPCP adlı iki protokole borçludur. LCP hatadenetimi, authentication ve multilink desteği sağlar.
Authentication için PAP ( Password Authentication Protocol )ve CHAP (Challange-Handshake Authentication Protocol) protokollerini kullanır.PAP, veri iletimi sırasında şifreleri clear text olarak gönderdiğinden daha azgüvenlidir. CHAP ise şifreleri MD5 (Message Digest 5) ile kriptolayarak iletir,bu nedenle daha güvenli kabul edilir.
Multilink desteği ile aynı anda iki hattı kullanarak yükdengelemesi yapabilir.
Error detection için LQM ( Link Quality Monitoring ) adlıbir özellik kullanır. LQM, PPP framelerinin başındaki FCS’i (Frame CheckSequence) kontrol ederek bir hata olup olmadığını denetler. Eğer framede birhata varsa, hatalı frameler drop edilerek tekrar gönderilir veya gönderilmesiistenir.
Şimdi PPP ile bir WAN bağlantısı oluşturalım. Bağlantıkuracağımız network, Şekil 3de HDLC ile konfigüre ettiğimiz networkün aynısıolacak, fakat bu sefer PPP ile bu işi gerçekleştireceğiz.
“Beşiktaş router PPP konfigurasyonu”
Komutları açıklarsak;
encapsulation ppp : encapsulation ppp komutuylaserial interface için ppp encapsulationı etkinleştirir. Fakat bu komut tekbaşına yeterli değildir. Devam edelim.
ppp authentication chap : authentication metoduolarak chap protokolünü etkinleştirir. Fakat PPP için bu da yeterli değil…
username caddebostan password ortak : karşı taraftakirouterla kimlik doğrulaması gerçekleştirip, veri alışverişini başlatmak için“sihirli kelimeleri” söylemek gerekir. PPP konfigürasyonu yapılırken, usernameolarak karşı taraftaki routerın hostname ini girmek zorunludur. Caddebostanrouterında ise, username alanına ”besiktas” yazılmalıdır.
password her iki router içinde aynı olmalıdır. Ben bumakalede şifre olarak “ortak” kullandım. Gerçek hayatta daha uzun, hatırlanmasızor ve daha karışık şifreler vermenizi tavsiye ederim.
no cdp enable : Bu opsiyonel komut Cisco discoveryprotocolü devre dışı bırakır. CDP, çalıştığı bir router veya switchin, fizikselolarak bağlı bulunduğu komşu cihazlarla (ki cihazlarında CDP uyumlu olmasıgerekmektedir) ilgili bir takım bilgileri görüntüler.
Örneğin, cihazın türü (router, switch??) cihazın model numarası,IP adresi, Flash versiyonu, hangi porttan bağlandığı gibi detaylar.
Güvenlik nedenleriyle CDPnin WAN interfaceler de kapalıtutulması önerilmektedir. CDPyi sadece gerekli durumlarda devreye alınız.
Caddebostan routerının konfigurasyonu :
“Caddebostan router konfigurasyonu”
Son olarak bağlantımzı test edelim;
Besiktas PC
Şekil9- Besiktas PCsi Caddebostandaki PCyi pingleyebiliyor.
CaddebostanPC
Şekil10- Caddebostan PCsiBeşiktaşdaki PC yi pingleyebiliyor.
Cisco IOS (Cisco InternetworkOperating System), birçok debug komutuyla sistemde gerçekleşen olayları monitöredebilir. Bu Windows’daki “event log”lara benzetilebilir. Böyleliklebir sorun varsa bunu debug çıktısıyla konsoldan, telnet istemcisinden veya çıktılarıyönlendirerek bir syslog serverdan görütüleyebilirsiniz.. Yalnız, varsayılandavranış olarak telnet istemcilere debug çıktıları iletilmez. Telnet ilebağlanırken “terminal monitor” komutunu kullanarak debug çıktılarınıgörüntüleyebilirsiniz.
HDLC ve PPP içinde debug çıktıları alınabilir.
PPP için “debug ppp authentication” komutu kullanılır. Debugppp authentication komutu, pap ve chap authentication hatalarını tespitetmenize olanak tanır. Örnek bir chap authentication hatası :
Örnek bir chap authentication debug çıktısı. Burada birauthentication hatası var.
Görüldüğü gibi PPP ve HDLC ile Leased Line bağlantılarıoluşturmak oldukça basit. Cisco network teknolojileriyle ilgili yazılarımlayakında tekrar burada olacağım. Bu makalemin sonuna gelirken hepinize esenliklerdilerim. Bir sonraki makalemde görüşmek üzere.
ISA Server 2004’ün Exchange ile entegrasyonu exchange server ın yayınlanması, başta smtp olmak üzere pop3 protokollerinin ve owa gibi servislerin kontrol edilmesiyle sağlanır.
ISA Server 2004 smtp trafiğini güvenli hale getirmek için SMTP Message Screener ve SMTP Application filter bileşeni sayesinde SMTP yoluyla kötü niyetli kişilerden gelen spam ,uygulama gibi eklentilerden; buffer-overflow ya da smtp komut saldırılarını önleme amaçlı Exchange Server ımızı korumamıza yarar. Yani kısacası gönderilen e-posta ların Exchange Server a ulaşmadan önce ISA Server tarafından içeriğinin kontrol edilip gerekli izinlere sahip olup olmadıklarının kontrolünü yapar. Böylece mailin Exchange server a ulaşmadan önce gerekli kontolleri isa server üzerinde yaparak, exchange server ımızın iş yükünü hafifletmiş oluruz SMTP Trafiğinin Güvenliği: İnternet üzerinden gönderilen tüm mailler smtp protokolü kullanarak gönderilir. İnternet üzerinden mail alabilmek için şirketinizde diğer smtp server’lar tarafından erişilebilir durumda bir smtp server ınızın olması gereklidir. Bununla birlikte SMTP hem protokol seviyesinde hem de smtp mesajları kullanılarak gönderilen verilerin içeriği anlamında bazı zayıf yönlere sahiptir. Buffer-overflow Saldırıları: Bu saldırı bir program ya da işlemin tampon bellek kapasitesinden daha fazla veriyi depolamaya çalıştığı zaman tetiklenmektedir. Fazladan gelen veri kendine ayrılan tampon belleği aşarak komşu bellek segmentlerine yazılmaya çalışıldığında bu segmentlerdeki diğer düzgün verilerin bozulmasına yol açar. Buffer-overflow saldırlarında gelen verideki fazlalık kısımdaki bazı kodlar belirli bir takım olayları tetiklemek üzere bulunabilir ve bu sayede saldırı yapılan bilgisayara zarar verebilir. Buffer-overflow saldırıları organizasyonun SMTP Server’ına büyük SMTP komutları gönderilerek yapılabilir. Bu türden saldırıları önlemenin en iyi yolu, saldırı paketlerini perimeter networkte durdurarak hedef alınan SMTP server’a ulaşmasını engellemektir. SMTP Komut Saldırıları: SMTP Server’lar mesajların alınmasını ve gönderilmesini sağlayan komut setini içerirler. Saldırganlar bu komutları kullanarak buffer-overflow saldırıları gerçekleştirebilir ve önemli dosyaları ele geçirebilirler. Bu komutların boyutlarını iyi konfigüre etmeliyiz. Bazı SMTP komutları seçimliktir. EXPN ve VRFY gibi bazı komutlar düzgün konfigure edilmezlerse server üzerinde bulunan alıcıların listesine erişilmesini sağlayabilirler. Eğer bu komutlara ihtiyaç duyulmuyorsa Firewall üzerinde devre dışı bırakılarak bu komutların exchange server tarafında kullanılmasının önüne geçilebilir Bu makalemde ISA Server 2004 üzerinde Message Screener bileşeni sayesinde neler yapabileceğimizi göreceğiz. ISA Server 2004 uygulama katmanında filtreleme sağlayarak saldırganların buffer-overflow komutlarını kullanarak exchange server çalışan bilgisayarınızı devre dışı bırakmalarını ya da kontrolünü ele geçirmelerini engellemenizi sağlayacaktır. Laboratuvar ortamında internal network id miz 192.168.1.0/24 ve mail server ımızın ip adresi 192.168.1.2
Resim-1
Standart durumda resim-2’ de görüldüğü gibi isa server makinası ile internal network ün haberleşebilmesi için ve internete çıkış için yazılması gereken kurallar görülüyor. Bunlara ek olarak client programın (mesala microsoft outlook) mail server dan mailleri çekebilmesi için pop3, mail gönderebilmesi ya da mail server ımızın mail alabilmesi için de smtp publish kuralının yazılıyor olması gerekiyor.
Resim-2
Message Screener uygulaması yapabilmek için, ISA Server kurulumunda message screener bileşenini install etmek gerekiyor.
Resim-3
Autorun.exe ye tıklayarak isa kurulumunu özelleştirmek için modify kutucuğunu doldurarak ilerliyoruz.
Resim-4
Message Screener bileşenin seçtiğimizde hata almamızın nedeni, ISA Server makinamızda smtp servisinin yüklü olmadığındandır. Add-Remove Windows Components wizardını kullanarak smtp servisini yüklüyoruz
Resim-5
Başarılı bir şekilde smtp servisini yükledikten sonra, message screener bileşenini install edebiliriz
Resim-6
Bileşeni seçip next dediğimizde artık hata mesajı ile karşılaşmıyoruz ve başarılı bir şekilde bu bileşeni kurmuş oluyoruz
Resim-7
Bu bileşenimizi yüklediğimize göre iç networkte ya da perimeter networkte bulunan smtp server ımıza göre yeni mail publish kuralımızı yazabiliriz. Pop3 server için kuralı değiştirmeye gerek yok ancak gelecek mailler önce başka bir smtp server’a gönderileceği için smtp server publish kuralımızı değiştiriyoruz.
Resim-8
Isa Server Management konsolunda\ISA\Configuration\Add-in\Application Filter kısmında SMTP Filter özellikliğini görebiliriz.
Resim-9
SMTP Filter Properties\Gneral sekmesinde bu filter i enable edip etmeyeceğimizi seçebiliriz
Resim-10
SMTP Filter Properties \ Keywords sekmesinde e-mail içeriklerinde kontrol edeceği söz dizimlerini sağlar. Oluşturduğunuz mesajın konu, gövde ya da herikisinde birden anahtar kelime bulunduğu zaman uygulanmasını sağlayabiliriz. Message Screener’ ın bu türden mesajı silmesi, tutması ya da belirli bir posta kutusuna iletmesi için konfüre edebiliriz. Örnek olarak keyword kısmına “bedava” kelimesini yazıp message subject or body içinde aranmasını istersek, action olarak da forward message to turker.ata@galatasaray.gs adresini yazarsak; domainimizde herhangi bir hesaba gelen mail içinde bedava kelimesi geçen her mail ilgili hesaba yönlendirilecektir.
Resim-11
SMTP Filter Properties \ User-domain sekmesinde e-mail ini engellemek istediğiniz gönderenin adını ya da tüm domain ini ekleyebiliriz. SMTP gönderen mail hesabını engellenmiş sender’s ya da domains kısmında bulursa mesajı silecektir
Resim-12
SMTP Filter Properties \ Attachments sekmesinde Message Screener’ın ekli halde gelen dosyaları nasıl filtreleyeceğini görebiliriz. Ekli halde gelen dosyanın ismine, uzantısına ya da boyutuna göre mesajı silmesini, tutmasını veya turker.ata@galatasaray.gs adresine forward edilmesini sağlayabiliriz.
Resim-13
Son olarak SMTP Filter Properties \ SMTP Commands sekmesinde neler yapabileceğimize bakalım. SMTP server’lar diğer server’lar ile bağlantı oluşturmak ve mesajları iletmek için bir SMTP komut setini kullanırlar. Bu komutlara verbs (fiiller) denir. SMTP uygulama filtresi de bu komutları inceleyerek filtreleme işlemi yapar. Aşağıdaki resimde kullanılan komutları görebilirsiniz.
Resim-14
Bazı SMTP komutları seçimliktir. EXPN ve VRFY gibi bazı komutlar düzgün konfigure edilmezlerse server üzerinde bulunan alıcıların listesine erişilmesini sağlayabilirler. Eğer bu komutlara ihtiyaç duyulmuyorsa Firewall üzerinde devre dışı bırakılarak bu komutların exchange server tarafında kullanılmasının önüne geçilebilir. SMTP command ların maksimum length ini editleyebiliriz.Şimdiye kadar, gelen tüm mailleri bir başka smtp server’ a yönlendirmeyi belli kurallar çerçevesinde konfigüre etmiş olduk. Peki yönlendirdiğimiz server tarafında bizi neler bekliyor bu ayarlara bakalım.
IIS – SMTP servisi yüklü olan server’a geldiğimizde default smtp virtual server altında domain satırına geliyoruz.
Resim-15
Domain üzerinde sağ click new-domain diyerek açılacak pencerede remote – *.gs, ya da galatasaray.gs, diyerek remote domain imizi oluşturuyoruz
Resim-16
Aşağıdaki resimde gördüğünüz gibi gelen mailleri göndereceğimiz remote domainimiz de oluşmuş oldu.
Resim-17
Son olarak remote domain – properties ile çıkan pencerede ilgili gereken değerleri yazarak, tüm sistem ayarlarını bitirmiş oluyoruz. Allow incoming mail to be relayed to this domain işaretlenerek, route domain altındaki adresi köşeli parantez içinde yazmayı unutmayın [192.168.1.2] içerdeki mail server ımızın adresini yazarak tüm ayarları bitirmiş oluyoruz
Resim-18
Bu makalemde gelen tüm mailleri exchange server a direkt olarak iletmeden önce bir başka SMTP Server’a belli filtrelerde iletip, Bu SMTP Server üzerinden exchange server’a relay edilmesini sağladık. Bunun sayesinde hem dış saldırılardan mail server’ ımızı koruduk, hem de iş yükünü kötü amaçlı maillerden arındırdığımız için hafifletmiş olduk. Bir başka makalemde görüşmek üzere…
SQL Server 2000 hem uygulama geliştiriciler, hem de firmalar açısından çok önemli kazanımlar sağlayan, rdbms alanında dönüm noktası olarak kabul edebileceğimiz bir ürün olarak hayatımızda varoldu.. Açıksözlü olmak gerekirse 27 Ekim 2005 tarihinde MSDN Subscriber’lara RTM’i dağıtılmaya başlanan SQL Server 2005 ürününü incelediğimizde, SQL Server 2000’den 2005’e geçişin çok hızlı olacağını düşünmüyorum. Ancak ürünü detaylı olarak inceledikçe, SQL Server 2005’in uzun vadede Microsoft’un rdbms alanında liderliğini perçinleyecek bir ürün olacağı yönündeki düşünceme katılıyor olacağınızdan eminim. SQL Server 2005’in uygulama geliştirme alanında bize sunduğu artıları ele almadan önce altyapıda ne gibi değişikliklerin ve yeniliklerin olduğunu ele almakta fayda görüyorum. Dolayısıyla bu dokumanda SQL Server 2005 ile birlikte veritabanı yönetimi alanında gelen yenilikleri veritabanı mimarisi ve sotorage engine, veritabanı yönetim ve geliştirme araçları ve süreklilik ve veri güvenliği şeklinde üç ana başlık altında ele alıyor olacağız.
Veritabanı Mimarisi ve Storage Engine
Microsoft SQL Server 7 ile geliştirdiği mimariyi sürekli olarak geliştirdi. Hepimizin bildiği ve doğruluğunu kabul ettiği kurala göre mevcut donanımların maliyeti düşerken, gücü ise her 18 ayda öncekine göre iki katına çıkıyor. SQL Server 2005 ile birlikte Microsoft’un öncelikli hedeflerinden biri, veritabanı motorunun mevcut donanım altyapısından ve geliştirilen Windows Server 2003 (ve sonrasında gelecek olan) işletim sisteminden mümkün olan en fazla oranda faydalanmasını sağlamak. SQL Server 2005 ile birlikte gelen yeni özellikler ve güncellemelerin diğer hedefleri ise kurumlar açısından yönetimi daha kolay ve şirkete daha çok değer katan bir veritabanı motoru oluşturmak. Bu bölümde SQL Server 2005 ile birlikte SQL Server mimarisindeki yenilik ve gelişmeleri, kurumumuza ve iş süreçlerimize ne gibi artılar katabileceklerini de ele alarak inceliyor olacağız.
Donanım Desteği
Donanım alanındaki gelişmeler ve hızla daha düşük seviyelere inan donanım maliyetleri, firmaların daha güçlü bilgisayar sistemlerine çok daha düşük maliyetlerle sahip olabilmesini mümkün kıldı. Özellikle sunucu alanında 32-bit sistemlerde yaşadığımız gelişmeler ve hızla yaygınlaşmaya başlayan ve donanım alanında bir dönüm noktası olarak nitelendirebileceğimiz 64-bit sistemler, donanım alanındaki sorunlarımızın neredeyse tamamını ortadan kaldırdı. Bellek, veritabanı performansında her zaman için en kritik unsurlardan biri olmuştur. 54-Bit platformunda UNIX tabanlı sistemler, non-clustered TPC-C performans testlerinde uzun süre liderliği elinde bulundurdu. Ancak SQL Server 2005, ilk 64-Bitlik sürümünde liderliği devraldı. Performans testlerine baktığımızda, 64-Bit SQL Server 2005’in, 64-Bit Windows Server 2003 üzerinde, Intel Itanium platformunda gerçekten çok çok başarılı sonuçlar sergilediğini görüyoruz.
64-Bit Desteği
SQL Server 2005, Windows Server 2003 for 64-Bit Itanium systems üzerinde Intel Itanium ve Itanium2 mikroişlemcilerini desteklemektedir. Windows Server 2003 for 64-Bit Extended Systems üzerinde ise AMD’nin 64-Bit Opteron platformunu ve Intel’in “Xeon with Intel Extended Memory 64 technology (EMT64” sistemlerini de desteklemektedir. SQL Server 2005, tüm ana bileşenleri (SQL Server Engine, Analysis Services, SQL Agent ve Reporting Services) için hem 32, hem 64-Bit platformları desteklemektedir. Veritabanı altyapımızı 64-Bit platformuna taşımanın bize sağlayacağı en önemli kazanım her ne kadar daha yüksek işlem gücü olarak görünse de gerçekte en önemli kazanım: artan adreslenebilir bellek oranıdır. Şekil 1:1’de SQL Server 2005’in 32-Bitlik ve 64-Bitlik sürümleri tarafından adreslenebilen bellek miktarlarının karşılaştırmasını görebilirsiniz.
Şekil 1:1 :: 32-Bit ve 64-Bit SQL Server 2005’in Bellek Adresleme Oranları
32-Bit mimarisi en fazla 4GB bellek adresleyebilmektedir. Windows altında bu oran işletim sistemi ve uygulamalar arasında paylaştırılır. Diğer bir deyişle 2GB işletim sistemi için rezerve edilirken kalan 2GB uygulamaların kullanımına tahsis edilmektedir. 32-Bit Windows üzerinde yer alan Advanced Windowing Extensions (AWE) desteğini kullanarak, 32-Bit SQL Server’ın 32GB’a kadar bellek adresleyebilmesini sağlayabilmekteyiz. Her ne kadar bahsettiğimiz artış yeterli gibi görünebilse de, yönetilebilen bellek sayfalarındaki limit değişmiş olmuyor. 64-Bit Platformu adreslenebilen bellek miktarını 32TB’a çekerek bu konudaki sıkıntıları uzun bir süre için ortadan kaldırıyor. Şu anda neredeyse hiç bir yerde bu oranda bellek kullanılmıyor olsa da, SQL Server 2005’in test edildiği en yüksek bellek miktarı 512GB’dır. Windows Server 2003 için gelecek bir sonraki Service Pack ile birlikte desteklenen en yüksek bellek miktarının 1TB’a çıkartılması hedefleniyor.
NUMA (Non-Uniform Memory Architecture) Desteği
Windows Server 2003’ü üstün kılan yeni özelliklerden biride Non-Uniform Memory Architecture (NUMA) desteğidir. NUMA, IBM ve Unisys gibi bazı sistem üreticileri tarafından kullanılan ve çok işlemcili sistemlerde işlemci ve bellek kullanımını SMP (Symmetric Multiprocessing) mimarisine göre çok daha etkin bir şekilde yöneten bir mimaridir. Standart SMP sistemlerde işlemcilerin hızı ve sayısı arttıkça, işlemciler arasında belleğe erişme amaçlı yaşanan rekabet gereksiz yoğunluğa neden olur. Bu da doğal olarak bazı gecikmelere neden olur. Bunun sonucunda SMP sistemler işlemci sayısının artışıyor orantılı olarak esneklik gösteremezler. NUMA mimarisi SMP sistemlerde yaşanan bu sorunları, işlemcilerin RAM üzerindeki verilere, RAM ve BUS’ın sağlayabileceğinden çok daha hızlı olarak erişmesine olanak tanıyarak ortadan kaldırmak amacıyla tasarlanmıştır. NUMA mimarisi işlemci ve belleği çoklu işlemcilerden oluşan yerel gruplara ayırır. Bu gruplar birbirlerine, gruplar arası veri trafiğinin aktarıldığı harici bus’lar ile bağlıdır. Bu grup sıralama mimarisi, belleğe erişmek için yarışacak işlemcilerin sayısını limitleyerek SMP sistemlerde yaşanan işlemciler arası rekabetin önünü kesmektedir. NUMA mimarisinin artılarından en fazla oranda faydalanmak için hem işletim sistemi, hem de uygulamalar gruplar arası veri trafiğini en aza indirgeyecek ve grup içi erişimi arttıracak, hızlandıracak şekilde tasarlanmalıdır. Eğer işletim sistemi ve uygulama doğru olarak tasarlanırsa, NUMA mimarisi işlemci sayısının artışına orantılı olarak esneklik sağlayacaktır. Windows Server 2003 ve SQL Server 2005 mimari gelişmeleri bünyelerinde birleştirerek işlemci ve bellekten en yüksek oranda faydalanmamızı sağlayacak şekilde tasarlanmışlardır.
Hyper-Threading Desteği
SQL Server 2005 aynı zamanda Microsoft’un Windows Server 2003’e eklediği hyper-threading desteği ile hyper-threading’in sunduğu avantajlardan da faydalanabilmektedir. Hyper-Threading, Intel tarafından geliştirilen ve sistem üzerindeki her bir fiziksel işlemci için iki mantıksal işlemci oluşturan bir teknolojidir. Her bir mantıksal işlemci eşzamanlı olarak farklı thread’leri işleyebilme yeteneğine sahiptir. Hyper-Threading’in asıl hedefi multithreading uygulanmış uygulamalarda veya aynı makina üzerinde çalışan birden çok sayıda uygulamaya daha iyi kaynak ayrımının daha verimli yapılmasını sağlamaktır.
SQL Server 2005, Windows Server 2003’ün Hyper-Threading desteğinden iki şekilde faydalanmaktadır. İlk olarak, Windows 2000’in aksine, Windows Server 2003 fiziksel işlemcileri sadece lisanslama amacıyla saymaktadır. Boylece hyper-threading kullanan bir işlemci, iki yerine bir işlemci olarak sayılıyor. Windows Server 2003, hyper-threading kullanan sistemlere yönelik gelişmiş thread scheduling desteği sunmaktadır. Bu değişiklikler SQL Server gibi multithread uygulamalarda çok daha iyi performans sonuçları alabilmemizi sağlıyor.
SQL Server Engine
İlk bölümde SQL Server 2005 ile gelen donanım desteğine biraz daha geniş açıdan baktık. Bu bölümde ise SQL Server veritabanı motorundaki yeniliklere daha detaylı bakıyor olacağız.
.NET Framework Entegrasyonu
SQL Server 2005 ile birlikte gelen en önemli yeniliklerin başında Microsoft .NET Framework entegrasyonu ve sağladığı avantajlar geliyor diyebiliriz. .NET Framework entegrasyonu SQL Server 2005’in esnekliğini stored procedure, user-defined function, trigger, aggregate ve user-defined type’ların, visual basic, c# veya j# gibi bir .NET dili ile geliştirilmesini mümkün kılarak arttırmaktadır. Sonraki bölümlerde bu entegasyonun çok daha derin ve detaylı olduğunu göreceğiz.
Geliştirilmiş Çoklu Instance Desteği
SQL Server 2005 Enterprise Edition’da bulunan bir diğer yenilik ise aynı anda çalıştırılabilecek instance sayısının 50’ye kadar arttırılabiliyor olması. SQL Server 2000’de eşzamanlı instance desteği 16 ile sınırlıydı.
Yeni Veri Türleri
SQL Server 2005 pek çok yeni veri türünü desteklemektedir. .NET Framework entegrasyonu kullanıcı tanımlı türlerin geliştirilmesini sağlarken, varbinary(max) ve XML türünde yeni veri türlerini de desteklemektedir. Varbinary(max) beri türü SQL Server’da LOB’ların kullanımı için yeni bir metod sunmaktadır. Image ve Text veri türlerinin aksine varbinary(max) veri türü bir değişken olarak kullanılabilir ve daha kolay ve tutarlı işlem yapmak için daha küçük veri türleri gibi işlem yapılabilir.
Yeni XML veri türü varbinary(max) veri türüne dayanmaktadır ve XML dokumanlarını veritabanında saklamamıza imkan verir. XML veri türü, XML formatındaki verilerin hızlı ve kolayca saklanması ve kullanılmasını sağlamak amacıyla geliştirilmiş ve XML dokumanlarının schema ile doğrulanmasına olanak vermektedir. SQL Server 2005’te yer alan XML ve diğer veri türlerini ileriki bölümlerde ele alıyor olacağız.
Database Snapshot’ları ve Mirroring
Database Mirroring veritabanı seviyesinde sunulan ve sürekliliği arttırmak, sağlamak için SQL Server 2005 tarafından desteklenen tüm donanımlar ile uyumlu çalışan bir özelliktir. Database Mirroring için primary server ve mirrored server arasında bir paylaşıma gereksinim ve herhangi bir uzaklık limiti bulunmamaktadır. Database Mirroring, transaction log’larını primary ve mirrored sunucu arasında ileterek çalışmaktadır, bu yapısından dolayı Database Mirroring özelliğini gerçek-zamanlı bir log-shipping uygulaması olarak kabul edebiliriz. Database Mirroring tek bir veritabanı ile kullanılabileceği gibi, çok sayıda veritabanı ile de kullanılabilir.
Database Snapshot’ları veritabanının istenilen bir anına yönelik read-only fotoğrafını verirler. Database Snapshot’ları raporlama amaçlı bir veritabanının istenilen zamana ait bir kopyasını oluşturmak veya istenilen zamanda roll-back yapmak için belirli bir anda yedek almak amaçlı kullanılabilirler. Database Snapshot’ları, Database Mirroring ile bir arada kullanılarak mirrored server üzerindeki verilere dayanan bir reporting server oluşturmak için kullanabilmekteyiz. Mirrored sunucu üzerindeki veri, bu sunucunun her zaman recovery mode’da olmasından dolayı doğrudan erişşilebilir değildir ancak Mirrored database üzerinde bir Database Snapshot yaratarak bu verileri (read-only olarak) raporlama amacıyla kullanabiliriz.
Native HTTP Desteği
SQL Server 2005 ile birlikte gelen en önemli yeniliklerden biri de SQL Server Engine’e eklenen native HTTP desteğidir. SQL Server’ın gelen HTTP taleplerini işleyebilmesi, SQL Server’a stored procedure’leri ve SQL ifadelerini SOAP protokolünü kullanarak çalıştırabilmesi anlamına geliyor. Bu aynı zamanda SQL Server 2005’in, IIS olmadan web servis taleplerini karşılayabilmesi anlamına geliyor. SQL Server aynı zamanda endpointler için web servislerini WSDL olarak yayınlama yeteneğine sahiptir. SQL Server’ın HTTP özelliği hem Windows hem de SQL Server authentication’ı, SSL ile birlikte desteklemektedir. Bu özelliğin artılarını özellikle uygulama geliştiriciler için daha da arttırmak için stored procedure’ler sonuç kümelerini ADO.NET dataset’leri olarak döndürebilme imkanını sunmaktadır.
Sunucu Olayları ve DDL Trigger’ları
SQL Server 2005 ile birlikte gelen Sunucu Olay ve Trigger özellikleri, sistemdeki değişikliklere karşı nasıl karşılık verileceğini programatik olarak belirlememizi mümkün kılmaktadır. Bu iki özellikte benzer işler yapıyor gibi görünse de, sunucu tarafında işlemleri farklı şekillerde gerçekleştiriyorlar. Standart DML trigger’larında olduğu gibi, DDL trigger’ları da stored procedure’leri çalıştıran senkronize olaylardır.
Sunucu olayları ise asenkrondur. Sunucu olay modelinde sunucu SQL Server Broker Service’e bir olay gönderir. Olayla ilgilenen bu olaya sonradan bağımsız olarak erişebilir. Olay XML formatında kaydedilir. Bir olayı geri alma imkanı yoktur ancak kimsenin o olaya erişmemesi durumunda ignore edilir. Olay gerçekleştiğinde sizi olayın veya opsiyonel olarak bir kodun çalıştırıldığından haberdar edebilecek sistem olayı tetiklenir. Aşağıdaki kod bir event notification oluşturulurken kullanılacak söz dizimini örneklemektedir:
CREATE EVENT NOTIFICATION MyDDLEvents
ON SERVER FOR DDL_STATEMENTS TO SERVICE MyDDL_log
Bu kod yeni bir event oluşturup “MyDDLEvents” şeklinde isimlendiriyor daha sonra oluşturduğu olayı DDL statement ile ilişkilendiriyor. TO SERVICE ifadesi MYDLL_log adlı SQL Server Broker Servisinin bu olayın alıcısı olduğunu belirtiyor. SQL Server Broker Servisini ilerleyen bölümlerde detaylı olarak ele alıyor olacağız.
Veritabanı Veri Dosyasındaki Yenilikler
SQL Server 2005, ALTER DATABASE komutu aracılığıyla veritabanının log ve veri dosyasının yerlerini değiştirme imkanı sunuyor. SQL Server 2000 tempdb veritabanı için dosyalarını taşımaya izin veriyordu ancak diğer veritabanları için izin verilmiyordu. Tahmin edebileceğiniz üzere SQL Server 2005 dosyaların taşınmasını sadece offline bir işlem olarak mümkün kılıyor. Aşağıdaki örnek, veritabanı dosyalarının yerini değiştirmeyi sağlayan ALTER DATABASE komutunun sözdizimini göstermektedir:
ALTER DATABASE <database_name>
MODIFY FILE(name=<‘veri_dosyasinin_adi’>, filename=<‘yeni_veritabani_dosyasi_yolu’>)
Data Partitioning
SQL Server 2005’te yer alan bir diğer özellikse veri bölümlendirmedir. Veri bölümlendirme tablo veya index gibi tek bir veritabanı nesnesini birden çok bölüme ayırma imkanı vermektedir. Veri bölümlendirme özelliğinin öncelikli hedefi, çok büyük tablo ve indexleri yönetmeyi daha kolay hale getirmektir. Bölümlendirme, uygulamalar tarafından algılanamamaktadır. Uygulama çalışırken sadece tek bir tablo görmekte ve SQL Server tarafından yönetilen alt bölümlerden asla haberdar olmamaktadır. Bölümler, veritabanının sürekliliğini etkilemeden oluşturulabilir ve silinebilirler. Ek olarak partitioning verileri, bir uygulama tarafından kullanılırken dahi uygulamayı etkilemeden bölümlendirmenize olanak tanımaktadır. Şekil 1.1 bölümlendirmenin yapısını basitçe örneklemektedir.
Şekil 1.1 :: Veri Bölümlendirme
SQL Server 2005 tablolar, indexler ve indexlenmiş view’lar için veri bölümlendirmeyi desteklemektedir. Satır, veri bölümlendirmenin en temel elemanıdır. Bölümler, satırların alanlarında bulunan değerlere göre oluşturulabilir. Bu işlem, horizontal partitioning olarak adlandırılmaktadır. Örneğin bir tablo, her yıl için bir bölüm olacak şekilde tarihe göre bölümlendirilebilir.
Veri bölümlendirme çok büyük veritabanlarında (Very Large Databases – VLDBs) bazı önemli avantajlar sağlamaktadır. Veri bölümlendirme, verilerin yönetimini kolaylaştırmaktadır. Örneğin tarihe göre bölümlendirilmiş büyük bir tabloda önceki yılları hariç tutarak sadece bu yılın yedeğini almak isteyebilirsiniz. Bir diğer avantaj ise çok işlemcili sistemlerde daha yüksek performans için hangi bölümün, hangi işlemci tarafından işleneceğini belirtebilirsiniz.
Veri bölümlendirmeyi gerçekleştirmek için atmamız gereken iki basit adım vardır. İlk olarak hangi nesneyi, ne şekilde bölümlendireceğimizi belirlememiz gerekir. İkinci olarak her bir bölüm için fiziksel bir depolama lokasyonu belirtmemiz gerekir. Farklı bölümler, tek bir dosya grubuna atanabilir veya farklı dosya grupları tanımlanabilir.
Aşağıdaki örnek basit bir partition function oluşturmayı ve tabloyu bir Range Partition kullanarak bölümlendirmek üzere planlamayı örneklemektedir:
CREATE PARTITION FUNCTION MyPF
(int) AS RANGE LEFT FOR VALUES (50, 100)
GO
CREATE PARTITION SCHEME MyPS
AS PARTITION MyPF TO (FileGroup1)
GO
CREATE TABLE MyTable (col1 int, col2 varchar(50))
ON MyPS(col1)
GO
İlk satır MyPF adlı bir partition oluşturuyor. int, bölümlendirmenin int türünde tanımlanmış bir sütuna göre yapılacağını belirtiyor. RANGE keyword’u Range bölümlendirmenin uygulanacağını belirtiyor. LEFT keyword’u kesin olmayan değerlerin hangi partition’da saklanacağını belirtiyor. VALUES ifadesi bölümler için sınır değerleri belirtmek için kullanılıyor. Bu değerlerin sınır değerleri olduğunu ve bölümlendirilmediklerini unutmamakta fayda var. Bu komut 3 bölümün oluşması ile sonuçlanacaktır. İlk bölüm negatif değerleri ve 50’ye kadar olan pozitif değerleri, ikinci bölüm 51 ile 100 arasındaki değerleri, üçüncü bölüm ise 101’den büyük değerleri içerecektir.
İkinci satır, MyPS adlı bir bölüm şeması oluşturuyor. AS PARTITION ifadesi ise bu şema tarafından kullanılacak olan bölüm fonksiyonunu belirtmekte kullanılıyor. Bu örnek MyPF adlı bölüm fonksiyonunu kullanıyor. TO ifadesi bölümlerin kaydedileceği dosya grubunu veya gruplarını belirtmekte kullanılıyor. Bu örnek FileGroup1 adlı tek bir dosya grubunu kullanıyor.
Daha sonra, bölüm şemasının bölümlendirilecek tablo ile ilişkilendirilmeis gerekiyor. Bu örnek tablonun bölümlendirilmesine olanak tanıyan extended CREATE TABLE sözdizimini göstermektedir. CREATE TABL ifadesinin ilk bölümü aynı. Tablo adını (bu örnekte MyTable) ve sütunları belirtiyor. Örnek tablomuz col1 ve col2 adlı iki sütun içeriyor. Yeni gelen ON keywordu kullanılacak bölüm şemasını belirtmekte kullanılıyor. Bu örnekte az önce oluşturduğumuz MyPS şeması kullanılıyor. Bölümlendirme’de kullanılacak verileri içeren sütun parantez içinde yazılıyor. Bu örnekte kullandığımız sütun: col1. col1 sütununun veri türü int türünde. Seçilen sütunun veri türü, bölümlendirme fonksiyonunda belirtilen veri türü ile aynı olmalıdır.
Bölümlendirmede kullanılacak sütunların sahip olabileceği veri türleri konusunda bazı kısıtlamalar söz konusudur. Bu kısıtlamalar, index tanımlarken söz konusu kısıtlamalara oldukça benzemektedir. Text, ntext ve image veri türleri kullanılamıyor. Aynı şekilde timestamp sütunlarda partitioning key olarak belirtilemiyor. Sadece native T-SQL veri türleri partitioning key tanımlamalarında kullanılabilmektedir. Her bir tablo için 1000 bölüm üst sınırı ve tüm bölümlerin tek bir node üzerinde bulunması zorunluluğu mevcuttur.
Index Alanındaki Yenilikler
SQL Server 2005, indexlerde de pek çok yenilik getiriyor. İlk olarak, artık bir clustered index’in rebuild edilmesi, tüm non-clustered index’lerin rebuild edilmesini gerektirmiyor. SQL Server 2000’de, bir clustered index’i rebuild ettiğimiz zaman, tüm ilgili non-clustered index’ler de rebuild ediliyordu. SQL Server 2005, non-clustered index’lerin hasar görmesini engellediği için bu indexlerin rebuild edilmesi gerekmiyor.
İkinci olarak, yeni gelen “included columns” özelliği, non-key sütunların da bir index’e eklenmesine olanak tanıyor. Bu yeni özellik daha çok sorgunun index tarafından kapsanmasına ve böylece SQL Server Engine’in sorguyu tamamlamak için tabloya gitmesi ihtiyacını ortadan kaldırarak sorgu performansının ve hızının artmasına neden oluyor. Bu özelliğin en iyi yanlarından biride, index’e dahil edilen ve anahtarın bir bölümü olmayan sütunlar, hala 900 byte olan index üst sınırına dahil edilmiyor olması.
SQL Server 2005 ile gelen bir diğer yenilikse index’lerin disable edilebiliyor olması. Bir index’in disable edilmesi, bu index’in kullanılmasını ve SQL Server Engine tarafından işlemlerde dikkate alınmasını engelliyor. Bir index disable edildiğinde, SQL Server index için rezerve edilen alanı serbest bırakır ancak index’in metadata’sını saklar. Disable edilen index’in yeniden aktif duruma getirilebilmesi için, ALTER INDEX komutu ile rebuild edilmesi gerekir.
Online Index İşlemleri
SQL Server’ın önceki sürümleri, index’e rebuild sürecindeyken erişmeye imkan vermiyordu. Tablo’nun yeniden update edilebilir olması için rebuild sürecinin tamamlanmasını beklememiz gerekiyordu. SQL Server 2005’in online index işlemleri özelliği, uygulamaların index rebuild sürecindeyken, tablo üzerinde insert, update ve delete gibi işlemler yaparak index’e erişebilmelerine olanak tanıyor. Bu konuyu da ilerleyen bölümlerde detaylı olarak ele alıyor olacağız.
System Catalog ve Metadata Konularındaki Yenilikler
SQL Server 2000 ve daha önceki sürümlerde, sistem kataloğu ve metadata, master veritabanında her veritabanının bir parçası olarak saklanıyordu. SQL Server 2005 ile birlikte metadata sistem tarafından sys adında bir nesne olarak kaydedilen resource veritabanında saklanmaya başladı. SQL Server 2005 ile artık birlikte sistem veritabanlarına doğrudan erişemiyoruz. Bu değişiklik daha yüksek güvenlik ve daha hızlı sistem güncellemeleri sağlamak amacıyla getirildi. Catalog metadata’sının güvenliği row-level filtreler ile sağlanmıştır. SQL Server 2005’te Güvenlik alanındaki yenilik ve geliştirmeleri ilerleyen bölümlerde detaylı olarak ele alıyor olacağız.
Yeni metadata, Microsoft tarafından dokumante edilmemiş olan ve kullanılmaması konusunda uyarıda bulunduğu sistem tablolarını kullanmadığınız sürece tamamen backward compatible’dır. SQL Server 2005’te sistem metadatası, çeşitli catalog view’ları tarafından sunulmaktadır. Catalog view’ları, ANSI INFORMATION_SCHEMA view’ları, property fonksiyonları ve built-in fonksiyonlar ile birlikte, sistem veritabanı ve tablolarına doğrudan erişim ihtiyacını tamamen ortadan kaldırmaktadır. Toplamda 250nin üzerinde catalog view’ı bulunmaktadır ve bu view’lar her kullanıcı veritabanının sys şemasından görüntülenebilir. Yeni sistem view’larını Microsoft SQL Server Manager Studio’da, Object Browser’ı açarak, ilgili veritabanına -> views -> system views node’una giderek bulabilirsiniz. Aynı zamanda yeni bir sorgu ekranı açarak aşağıdaki kod ile de görüntüleyebilirsiniz.
select * from sys.system_views
Multiple Active Results Sets (MARS)
SQL Server’ın önceki sürümleri her bir bağlantıda sadece bir sonuç kümesini destekliyordu. SQL server 2005 tek bir bağlantıda birden çok sonuç kümesini destekliyor. Bu özellik, veritabanına tek bir bağlantı açarak bir sorgu çalıştırma, sonuç kümesi üzerinde çalışma, sonrasında bir başka sorgu daha çalıştırarak sonuç kümesi üzerinde çalışmaya devam edebilme imkanı sağlıyor. Bunun uygulamalar açısından sunduğu avantaj ise, uygulamanın oluşan sonuç kümelerinin tümüne erişebiliyor ve işlem yapabiliyor olmasıdır.
Bulk Data Loading
SQL Server 2005 bulk data loading özelliğinde, önemli bir performans artışı ile birlikte pek çok yenilik sunuyor. Bulk Data Loading özelliği artık XML tabanlı bir dosya kullanarak Bulk Copy programlarının format dosyasının sağladığı tüm özellikleri sunuyor. Ek olarak BCP’nin XML formatında işlem yapması, dosyaların daha kolay okunabilmesini ve anlaşılabilmesini sağlıyor. Önceki uygulamalar ile uyumluluğu sağlamak için eski BCP formatı halen desteklenmektedir.
SQL Server 2005’in bulk data loading prosesi artık hatalı satırların kaydını tutma özelliğini sağlamaktadır. Bu, yükleme işleminin hata ile karşılaşılması durumunda da devam edebilmesini sağlamaktadır. Hatalı olarak formatlanmış kayıtlar bir hata kayıt dosyasına kaydedilmektedir. Sınırlara uymayan satırlar ise hata durumuna bağlı olarak spesifik bir hata tablosuna yönlendirilirler.
Full-Text Search
SQL Server 2005’te Full-Text Search özelliği de geliştirilmiştir. SQL Server’ın Full-Text Search özelliği ile birlikte çalışabilmemiz için SQL Server 2005’e pek çok yeni DDL ifadesi eklenmiştir. Yeni DDL ifadelerine, CREATE FULLTEXT CATALOG ve CREATE FULLTEXT INDEX ifadelerini örnek olarak verebiliriz.
SQL Server 2005’te Full-Text Search özelliğinde gerçekleştirilen yenilikler, Full-Text Search kataloglarının ve indexlerin yedeklenebilmesi ve geri yüklenebilmesini, Full-text katalogların ilgili veritabanlarına attach ve detach edilebilmesini ve thesaurus kullanarak eş anlamlı kelimelerle yapılan aramaları bulma desteğini kapsamaktadır.
T-SQL Yenilikleri
SQL Server 2005 ile birlikte T-SQL’de de pek çok yenilik karşımıza çıkıyor. Bu yenilikler Common Table Expressions’ı, geliştirilmiş TOP ve WAITFOR ifadelerini, DML ifadeleri için OUTPUT ifadesini içermektedir. Bu yenilikleri ileriki aşamalarda SQL Server 2005’te T-SQL Alanındaki Yenilikler başlıklı bölümde detaylı olarak ele alıyor olacağız.
SQL Server 2005’te Güvenlik Alanındaki Yenilikler
Güvenlik Microsoft açısından her zaman en öncelikli konular arasında yer almıştır. Microsoft’un Trustworthy Computing vizyonunun hedefi, tüm Microsoft uygulamalarının daha güvenli ve güvenilir olmasını sağlamaktır. Trustworthy Computing vizyonunun bir parçası olarak SQL Server 2005, güvenlik alanında çok önemli yenilik ve iyileştirmelerle birlikte gelmektedir. SQL Server 2005’in geliştirme grubu ürünün tasarımdan, dağıtıma, çok daha sağlam ve güvenli olmasına odaklanarak çalıştı. SQL Server 2005’in güvenlik tasarımında Microsoft bir kaç temel güvenlik kuralına bağlı kaldı. İlk olarak kurulum sırasında tüm standart ayarları sistemi en güvenli kılacak şekilde belirledi. Kullanıcılar daha az güvenli olan diğer seçenekleri ihtiyaçları doğrultusunda kullanabiliyor olsalar da, standart ayarlar, sistemin en yüksek güvenlik seviyesini yakalamasına odaklanmıştır. İkinci olarak sistem tasarımı en az yetki gerektirecek şekilde yapıldı. Son olarak Microsoft potansiyel risk alanını sadece gereksinim duyulan bileşenleri kurarak minimuma indirgemeyi hedeflemiştir.
SQL Server 2005’te yer alan tüm güvenlik özellikleri, Microsoft’un 2002 yılının başlarında geliştirdiği güvenlik tekniklerinden etkilenmiştir. Bu bölümde ele alacağımız güvenlik özelliklerinden başlıcaları; kullanıcıların şemalardan ayrılmasını, yeni stored procedure çalıştırma konseptini, daha detaylı yetki kontrolünü, yeni password policy sistemini, row-level Security’de yer alan yenilikleri ve kataloglar için geliştirilmiş güvenlik tekniklerini içermektedir.
Kullanıcı – Şema Ayrımı
SQL Server 2005’te gelen en önemli güvenlik değişikliklerin başında, kullanıcı-şema ayrımı gelmektedir. Bir kullanıcı veya daha doğru söylemek gerekirse bir principal, veritabanı nesnelerinin kendisine karşı korunduğu bir varlıktır. Principal bir Windows kullanıcısı, SQL Server kullanıcısı, bir rol veya bir application role olabilir. SQL Server 2000 ile veritabanı nesneleri doğrudan kullanıcılara aitti ve bu kullanıcılar sys_users sistem tablosunda kayıtlı tutulmaktaydı. SQL Server 2005’te bu yapı tümüyle değiştirildi ve veritabanı nesnelerinin sahipliği şemalara verildi. Kullanıcılar ise artık doğrudan veritabanı nesnelerinin sahibi durumda değil, şemaların sahibi durumunda oluyorlar. SQL Server 2005 ile birlikte kullanıcılar ve diğer güvenlik principal’ları yeni sys.database_principals adlı view ile görüntülenebilmektedir. SQL Server 2005’in şema listesine ise sys.schemas view’ı ile erişilebilir.
Şemayı çeşitli nesneler için bir container olarak düşünebiliriz. Şema, SQL Server tarafından kullanılan dört bölümlü isimlendirme yapısının üçüncü bölümü tarafından tanımlanmaktadır. Aşağıdaki örnek SQL Server 2005’in isimlendirme söz dizimini örneklemektedir.
sunucu_adi.veritabani_adi.schema_adi.nesne_adi
SQL Server’ın önceki tüm sürümlerinde schema ismi ve owner’ın ismi genellikle aynı olurdu. SQL Server 2005 ile birlikte owner, schema’dan ayrılmış durumdadır. SQL Server 2000 ve önceki sürümler nesne isimlerini çözümlerken SQL Server ilk olarak veritabani_adi.kullanici_adi.nesne_adi’na bakıyor ve çözümleme başarısız oluyordu, daha sonra ise veritabani_adi.nesne.adi’na bakıyordu.
SQL Server 2005’te kullanıcı ve şemanın ayrılmasının temel nedeni, bir kullanıcıya ait çok sayıda nesnenin ownership’liğini değiştirme ihtiyacıydı. Ek olarak, bir veritabanı nesnesinin isminin değişmesi aynı zamanda bir isim değişikliğine neden oluyordu. Örneğin MyDB veritabanında yer alan Tablo1’in ownerı KullanıcıA’dan KullanıcıB olarak değiştirildiğinde tablonun ismi MyDB.KullanıcıA.Tablo1’den MyDB.KullanıcıB.Tablo1’e dönüşmektedir. Bu problemi önlemek için çoğu kurum tüm veritabanı nesnelerinin dbo tarafından sahiplenilmesi şeklinde bir standart uygulama kullanmaya başladı.
SQL Server 2005’in veritabanı ownership zincirini şekil 1.2’de görebilirsiniz.
Şekil 1.2 :: SQL Server 2005, Veritabanı Ownership Zinciri
SQL Server 2005 ile birlikte veritabanı nesneleri şemalar içinde bulundurulmaya ve şemalar kullanıcılar tarafından own edilmeye başladı. Bu yeni soyutlama modeli veritabanı nesnelerinin sahibinin belirlenmesi ve değiştirilmesini kolaylaştırarak daha kolay yönetilebilir bir yapı oluşmasını sağladı. SQL Server 2005’te veritabanında herhangi bir nesnenin sahibi durumundaki bir kullanıcının silinmesi sadece DBA’in ilgili tüm nesnenin/nesnelerin ownerını değiştirmesi değil, sadece bu nesneleri içeren şemanın sahibinin değiştirilmesi anlamına geliyor. Bu DBA’in yapması gereken işlem ve müdahale edilmesi gereken nesne sayısını azaltarak, ilgili şemanın güncellenmesinden sonra ilgili kullanıcı accountunun drop edilerek işlerin çok daha hızlı tamamlanabilmesini sağlıyor. Ek olarak nesnenin / nesnelerin ismi değişmemiş oluyor.
Tabi bu değişikliklerle birlikte SQL Server’ın veritabanı nesnelerinin isimlerini çözümlemede kullandığı yöntem de değişiyor. Artık her kullanıcı için kullanıcı il ilişkilendirilmiş varsayılan bir şema mevcuttur ve SQL Server 2005 ilk olarak kullanıcının varsayılan şemasına bakar. Eğer başarısız olursa SQL Server nesneye dbo’nun şema ismine bakarak erişmeye çalışır. Örneğin KullanıcıA varsayılan şema olarak SchemaA ile ilişkilendirilmişse ve bu kullanıcı Tablo1 üzerinde bir sorgu çalıştırırsa, SQL Server ilk olarak SchemaA.Tablo1’i kullanarak isim çözümleme yapmaya çalışacak başarısız olursa dbo.Tablo1’e bakacaktır.
SQL Server 2000 veritabanlarının birden çok kullanıcı ve rol içerebildiği gibi SQL Server 2005 veritabanları da birden çok şema içerebilir. Her şema kendisine özgü bir kullanıcı veya rol olan principal’a sahiptir. İsim çözümleme işlemleri için her kullanıcı varsayılan bir şemaya sahiptir, veritabanı nesneleri ise şema içinde yer alır. Şema içinde yeni veritabanı nesneleri oluşturmak için ilgili nesne için CREATE, ilgili şema üzerinde ise ALTER veya CONTROL yetkileri olması gerekir. Ownership zinciri hala şemalara değil gerçek ownera dayanmaktadır.
SQL Server 2005 kullanıcı ve şema ayrımını desteklemek için USER, ROL ve SCHEMA nesneleri için CREATE, DROP, ALTER ifadelerinde pek çok DDL değişikliği ile gelmektedir.
Aşağıdaki kod, bir veritaanı şemasının nasıl oluşturulduğunu ve assign edildiğini örneklemektedir.
/* Yeni bir login oluştur */
CREATE LOGIN UserA WITH PASSWORD = ‘ABC123#$’
GO
/* Oluşturulan login için bir kullanıcı oluştur. Şema varolmak zorunda değildir */
CREATE USER UserA FOR LOGIN UserA
WITH DEFAULT_SCHEMA = MySchema
GO
/* Şemayı oluştur ve ownerı ile ilişkilendir */
CREATE SCHEMA MySchema AUTHORIZATION UserA
GO
/* Yeni şemanın içinde bir tablo oluştur */
CREATE TABLE MySchema.Table1 (col1 char (20))
GO
Örneğin ilk satırı UserA adlı yeni bir login oluşturuyor ve bir parola belirliyor. İkinci satır oluşturulan login için yeni bir kullanıcı oluşturuyor ve varsayılan şemayı belirtiyor. Bu aşamada belirtilen şemanın varolması gerekmemektedir. Yeni kullanıcı oluştururken varsayılan şemayı belirtmezseniz dbo ile aynı varsayılan şema kullanılacaktır. Sonraki adımda CREATE SCHEMA ifadesi ile MySchema adlı şema oluşturuluyor. AUTHORIZATION ifadesi şemanın ownerının UserA olduğunu belirtiyor ve şema içinde Table1 adlı bir tablo oluşturuluyor.
Stored Procedure Execution Context
Microsoft Stored Procedure Execution Context adlı bir özelliği deklare etmiş olsa da, bu özellik stored procedure’ler dışındaki modüller için de (fonksiyonlar veya assemblyler) geçerlidir. Bir modül için execution context belirtmek modülün içeridği tüm ifadelerin belirtilen execution context’e bağlı olarak yetki denetiminden geçirilmesine neden olacaktır. Diğer bir deyişle, bir modül için execution context’in belirtilmesi, modülün kapsadığı tüm ifadelerin, modülü çalıştıran kullanıcı yerine belirtilen kullanıcının ownershipliğinde çalıştırılması anlamına geliyor (İki kelime ile özetlemek gerekirse: identity impersonation diyebiliriz). Şekil 1.3 SQL Server 2005’in ownership mimarisini göstermektedir.
Şekil 1.4 :: SQL Server 2005 Ownership Mimarisi
UserA’nın dbo.Proc1’i çalıştırabilmesi için UserA’nın bu nesne üzerinde execute yetkisinin olması gerekiyor. Ancak dbo.Proc1, dbo.Table1’e eriştiğinde herhangi bir yetki denetimi yapılmıyor, çünkü dbo her iki nesneninde ownerı durumunda. Sonraki senaryoda, UsrA’nın UserB.Proc2’yi çalıştırabilmesi için, bu nesne üzerinde yetkiye gereksinimi var. Sonrasında UserB.Proc2, UserC.Table2 nesnesine erişmek istediğinde, UserA için SELECT yetkisi denetlenmek durumunda. Bu senaryoda, UserB.Proc2 ve UserC.Table2 farklı ownerlara sahip ve ownership zinciri kırılıyor.
SQL Server 2005 bu senaryoyu şekil 1.4’te görüldüğü üzere oldukça kolaylaştırıyor. Bu senaryoda UserA, UserB.Proc2’yi çalıştırmak istiyor ve SQL Serer UserA’nın UserB.Proc1 için Execute yetkisinin olup olmadığını denetliyor. Eğer UserB.Proc1 nesnesi, UserZ’nin contextinde çalıştırılacak şekilde oluşturulursa, UserB.Proc1 stored procedure’u UserC.Table1 nesnesine erişmeye çalıştığında SQL Server sadece işlemi gerçekleştiriyor olarak kabul edilecek kullanıcının, yani bu örnek için UserZ’nin yetkilerini denetleyecektir. İşlemi başlatan kullanıcı olan UserA için SELECT yetkisi aranmayacaktır.
Şekil 1.4 :: SQL Server 2005 execution context
Aşağıdaki kod MyProc1 adlı bir stored procedure’ın execution context’ini nasıl değiştirebileceğimizi örneklemektedir.
ALTER PROC MySchema.Proc1 WITH EXECUTE AS USER UserB
Bu ifade yeni WITH EXECUTE ifadesini kullanmaktadır. Burada MySchema içinde yer alan Proc1 adlı stored procedure UserB’nin context’inde çalıştırılmak üzere güncelleniyor. Bu işlemde bir kullanıcı adı belirtmemiz gerekiyor, bir rol ismi kullanamıyoruz. Execution Context’te yapılan değişiklikler sys.sql_modules view’ı aracılığıyla görüntülenebilmektedir.
Daha Detaylı Yetki Yönetimi
SQL Server 2005 önceki sürümlere göre çok daha detaylı yetkilendirme yapmamıza imkan veriyor. SQL Server 2005 ile birlikte pek çok farklı seviyede, farklı yetkilendirmeler yapılabiliyor. Yetkilendirmelerin uygulanabileceği seviyeler: sunucu, veritabanı, şema, nesne ve principal şeklindedir. SQL Server 2005’in gelişmiş yetkilendirme sisteminin arkasındaki fikir, DBA’in kime hangi yetkilerin verildiğini tam olarak kontrol edebilmesini ve mümkün olan en az yetki ile çalışmasını sağlamaktır. Yeni sistem, SQL Server’ın mevcut rollerini ortadan kaldırmıyor. SQL Server 2000’de yer alan tüm roller sorunsuz olarak yeni yetkilendirme sistemi ile bir arada çalışmayı sürdürüyor.
GRANT, DENY ve REVOKE gibi temel yetkilendirme ifadeleri geçerliliklerini halen korumakta. SQL Server 2005’te farklılık gösteren bir nokta, aynı yetkinin farklı seviyelerde uygulanabilmesi. Örneğin, eğer veritabanı seviyesinde bir yetkilendirme yapıyorsanız, yaptığınız yetkilendirme veritabanındaki tüm nesneleri etkileyecektir. Eğer yetkilendirmeyi şema seviyesinde yaparsanız, yetkilendirme şemanın içerdiği tüm nesneler için uygulanacaktır. Tablo 1.1 SQL Server 2005’te yer alan bazı önemli yetkilendirmeleri listelemektedir. Sunucu yetkilendirmeleri sys.server_permissions view’ı, veritabanı yetkilendirmeleri ise sys.database_permissions view’ı aracılığıyla görüntülenebilir.
Password Policy Sistemi
SQL Server 2005’te yer alan bir diğer önemli güvenlik özelliği ise password policy’ler. Yeni policy enforcement özelliği yerel Windows password policy’lerini izleyerek, kurumsal ölçekte sadece Windows Server sistemlerde değil, SQL Server sistemlerde de tutarlı bir Security policy oluşturmanızı mümkün kılar. SQL Serer 2005 artık parola kompleksliği, geçerlilik süresi ve account lockout policy’lerini destekliyor. Bu özelliklerden, Windows 2000 serverda desteklenen parola kompleksliği dışında tamamı Windows Server 2003 tarafından desteklenmektedir. Tüm bu güvenlik önlemleri, varsayılan kurulumda aktif haldedir ancak kurulum sonrasında değiştirilebilmektedir. SQL Server 2005 password policy’leri sys.sql_logins katalog view’ında saklar.
Katalog Güvenliği
Bu bölümde ele alacağımız son güvenlik yeniliği, catalog Security özelliği. Farklı veritabanlarında ve master veritabanında saklanan SQL Server 2000 tarafından kullanılan sistem tabloları, SQL Server 2005’te catalog view’larında toplanmıştır. Bu view’lar tarafından sunulan metadata varsayılan olarak korunma altına alınmıştır ve çok kısıtlı public yetki söz konusudur. SQL Server 2005’in catalog view’ları, içerdikleri verilere sadece nesnelerin ownerı olmanız veya gerekli yetkilere sahip olmanız durumunda erişebilmenizi sağlayan, row-level Security uygulamaktadır. Doğal olarak sa kullancısı bu durum için bir exception’dır. Sa accountu halen sunucu üzerindeki her nesneye tam erişim yetkisine sahip durumdadır.
Bir kullanıcı veya rolün metadata’ya erişmesini sağlamak için DBA’in VIEW DEFINITION yetkisini kullanması gerekir. VIEW DEFINITION yetkisi bir kullanıcıya, owner’ı olmadığı veya erişim hakkı olmayan bir nesne üzerinde, nesnenin metadata’sına erişme imkanı vermek amacıyla kullanılır. VIEW DEFINITION yetkisi sunucu, veritabanı, şema veya nesne seviyesinde uygulanabilir.
Bir sonraki bölümde SQL Server 2005’te veritabanı yönetimi ve programlaması alanlarındaki yenilikleri ele alıyor olacağız.
Kullanılan Kaynaklar;
SQL Server 2005 Books Online
SQL Server 2005 MSDN Site
Kadir Sümerkent
kadir@sumerkent.com
SQL Server Güvenliği
Windows 2000/2003 Server da var olan kullanıcı yetkileri, kullanıcıların domain içinde veya lokaldeki üyelikleri sistem güvenliği için çok önemlidir. Aynı şekilde SQL Server 2000’de de kullanıcılara tanımlanan oturumları, izinleri ve rolleri detaylı bir şekilde bilmek ve bu gereksinimlere göre tanımlamalar yapmak sistem güvenliğini sağlamak açısından belirleyici özelliklerdir.Atadığınız roller ve izinler veritabanına bağlanan kullanıcıların hangi tür veriye ulaşabileceklerini veya neleri yapıp yapamayacaklarını belirler.
SQL Server Güvenlikleri dört ana başlıktan oluşmaktadır. Bunlar;
1.Adım Olarak SQL Server Kimlik Doğrulama Kipleri
SQL Server’da iki tür kimlik doğrulama kipi vardır
Windows Authentication Only:Windows etki alanında bulunan kullanıcı ve grup hesaplarını kullanabilirsiniz.Domain’de (etki alanında) tanımlı kullanıcılara birde SQL Server oturum açma adı ve parolası vermenize gerek kalmadan veritabanlarına erişim yapabilirler.
Karma Güvenlik: Veritabanına şirket dışından erişim oluyorsa, etki alanı kullanılmıyorsa Karma Güvenlik kipiyle veritabanlarına erişim sağlanabilir.
SQL Server kimlik doğrulama kiplerini görmek için Enterprise Manager tıklayın çalışmak istediğiniz Sunucuyu içeren sunucu grubuna erişin, sonra da ve Enterprise Manager ağaç yapısındaki sunucu adını farenin sağ düğmesiyle tıklayın ve özelikleri seçin. Security tabında kimlik doğrulama modları yer almaktadır.
2.Adım Olarak Sunucu Oturumları
İki tür kimlik doğrulama kipi bulunduğu gibi iki türde sunucu oturumu mevcuttur. Etki alanın oturumlarını, etki alanında ya da yerel kullanıcı hesabını yerel grup hesaplarında ya da evrensel veya genel etki alanı grup hesapları olabilen etki alanı hesaplarını kullanarak yaratabilirsiniz. SQL Server oturumlarınız unique (benzersiz) bir oturum adı ve parola belirleyerek yaratırsınız. Varsayılan ayar olarak gelen oturumlar aşağıda yer almaktadır.
3.Adım Olarak İzinler
İzinler, kullanıcıların SQL Server üzerinde yada bir veritabanında yapabileceklerini belirler ve kullanıcılara oturum kimlik’ine ,grup üyeliğine ve rol üyeliğine göre verirler.Kullanıcıların veritabanında bir değişiklik yapma yada bir şeyi silme gibi eylemleri gerçekleştirmeden önce uygun izinlere sahip olmaları gerekmektedir.
SQL Server izinler üç ana başlıkta toplanır:
Nesne İzinleri:Tablo ,görünüm ve sütunları erişimi düzenleyen izinlerdir.Örneğin sadece raporlama üzerinde çalışan bir kullanıcıya bir tablodan sadece bilgi seçme (select) hakkı verilebilir,bu kullanıcı tabloya herhangi bir bilgi ekleme(insert),güncelleme(update) ve silme(delete) yetkisi vermeyebiliriz
Nesne Türü Eylemler
Column select ve update
Row N/A(Tablo düzeyinde ayarlanır)
Stored Procedure Execute
Table Select,insert,update,delete ve references
View Select,insert,update,delete
Bildiri İzinleri:Bir veritabanı yaratmak veya bir veritabanına nesne eklemek için kullanılan yönetici izinleridir.Bu tür izinleri System Administrators rolüne sahip üyeler kullanabilir.Varsayılan ayarlarda normal oturumlara bildiri izinleri verilmez,daha sonra isteğe bağlı olarak verilebilir.Örneğin bir kullanıcıya veritabanını yedekleme izni vermek istiyorsanız backup database yürütme izni verilmelidir.Bu tür izinler verilebilir ve daha sonra o kullanıcıda geri alınabilir izinlerdir.Bu izinler aşağıda yer almaktadır:
Create Database: Kullanıcının Veritabanı yaratıp yaratmayacağı belirler.
Create Default: Kullanıcının tablo sütunu içinde varsayılan bir değer yaratıp yaratmayacağını belirler.
Create Function: Kullanıcının veritabanında kendi tanımladığı bir işlev değer yaratıp yaratmayacağını belirler.
Create Procedure: Kullanıcının saklı yordam değer yaratıp yaratmayacağını belirler.
Create Rule: Kullanıcının bir tablo sütunu değer yaratıp yaratmayacağını belirler.
Create Table: Kullanıcının bir tablo değer yaratıp yaratmayacağını belirler.
Create View: Kullanıcının bir görünüm değer yaratıp yaratmayacağını belirler.
Backup Database: Kullanıcının veritabanını yedekleyip yedekleyemeyeceğini belirler.
Backup Log: Kullanıcını işlem günlüğünü yedekleyip yedekleyemeyeceğini belirler.
Kendiliğinden İzinler: Önceden tanımlı rollerin üyeleri yada veritabanı nesnesi sahiplerin kendiliğinden olan izinleridir. Kendiliğinden olan izinler değiştirilemezler. Örneğin System Administrators’ın SQL Server’da tüm eylemleri gerçekleştirebilmesi gibi.
4.Adım Olarak Roller
Bir grup kullanıcıya kolayca izin atayabilmek için kullanılan ve değiştirilemeyen önceden tanımlı izinlerdir.
Sunucu Rolleri: Sunucuyu yönetebilmek için kullanılır. Sunucu rolleri sunucu düzeyinde ayarlanır ve önceden tanımlıdırlar. Bu izinler tüm sunuyu etkiler ve değiştirilemezler.
Resimdeki sunucu rollerinin açıklamaları ise şu şekildedir.
Bulk Insert Administrators(bulkadmin): Veritabanına yığın eklemeleri yapmaları gereken etki alanı hesapları için tanımlanmış roldür. Bu rolün üyeleri bulkadmin’e üyeler ekleyebilir ve Aşağıda belirtilen izinlere sahiptirler.
Database Creators(dbcreator): Veritabanı yaratma, değiştirme ve iptal etme yetkisini içeren roldür. Aşağıda belirtilen izinlere sahiptirler.
Disk Administrators(diskadmin):Disk dosyalarını düzenleyebilme yetkisi verilmek istenen kullanıcılara atanan roldür. Aşağıda belirtilen izinlere sahiptirler.
Process Administrators(processadmin): SQL Server işlemleri denetleyebilme yetkisine sahip kullanıcılar bu role eklenirler. Process admin’e üye ekleyebilirler ve işlemleri kesebilirler.
Securtiy Administrators(securityadmin):Oturumları düzenler, veritabanı izinleri yaratır ve hata günlüklerini okuması gereken kullanıcılar bu role eklenirler. Aşağıdaki izinlere sahiptir.
Server Administrators(serveradmin): Sunucu ayarlamaları yapabilmesi ve sunucuyu kapatılabilmesi gereken kullanıcılar bu role eklenirler ve aşağıda yer alan izinlere sahiptirler.
Setup Administrator(setupadmin):Bu role üye kullanıcılara setup admine üye ekleyebilir ve bağlı sunucular ekleyip silebilirler.Aşağıda yer alan izinlere sahiptirler.
System Administrators(sysadmin): SQL Server üzerinde tam denetime sahip olması istenen kullanıcılarda sysadmin’de olmalıdırlar. SQL Server’da tüm uygulamaları yerine getirebilirler.
Veritabanı Rolleri: Veritabanı üzerinde izinler atamak istediğinizde veritabanı rollerini kullanabilirsiniz. Bu roller veritabanları için tek tek ayarlanır, yani bir kullanıcının her veritabanında farklı rolleri olabilir.
SQL Server’da önceden tanımlı veritabanı rolleri mevcuttur. Önceden tanımlı roller yerleşiktir ve değiştirilemeyen izinleri vardır. Aşağıda önceden tanımlı roller ve açıklamaları yer almaktadır.
db_accesadmin: Bir veritabanına oturum ekleme ve çıkarma yetkisine sahip olması gereken kullanıcılar bir role üye edilmelidir.
db_backupoperator: Veritabanı yedeklemesi yapması gereken kullanıcılar bu role üye olmalıdırlar.
db_datareader: Veritabanından veriyi görüntüleyebilirler.
db_datawriter: Veritabanı üzerinde değişiklik yapabilme yetkisine sahip kullanıcılar bu role üye yapılmadırlar. Bu role üye kullanıcılar delete, insert ve update işlemlerini yapabilirler.
db_ddladmin: Bu role üye kullanıcılar SQL Server’ın veri tanımlama dili (data definition language-ddl)ile ilgili haklara sahip olurlar.
db_denydatareader: Veritabanı oturumunda olan kullanıcıların veriye erişimini kısıtlamak için oluşturulan roldür. Veritabanındaki tüm nesnelerde select izinlerini yasaklayabilir veya geri alabilirler.
db_denydatawriter: Bu rolün üyeleri Veritabanındaki tüm nesnelerden insert,update ve delete izinlerini yasaklayabilir yada geri alabilirler.
db_securityadmin: İzinleri ,nesne sahipliğini ve rolleri düzenleyebilmesi gereken kullanıcılar bu role üye edilmelidir.
db_owner: Veritabanı üzerinde her türlü denetime gereksinimi olan kullanıcılar bu role üye edilmelidirler. Bu rolün üyeleri izinleri atayabilir, veritabanı ayarlarını değiştirebilir, veritabanına bakım uygulayabilir ve veritabanı üzerinde diğer tüm yönetim görevlerini gerçekleştirebilir.
public: Tüm veritabanı kullanıcılarına varsayılan olarak gelen bir roldür. En düşük izin ve ayrıcalıklarını taşımaktadır. Bir kullanıcıya public dışında atadığınız her rol, yeni ayrıcalık ve izin ekler.
Yukarıda açıklamaları yapılan Veritabanı Rollerine istenirse kendinizde yeni Veritabanı Rolleri ekleyebilirsiniz. Yeni Rol eklemek istediğiniz veritabanına girin ve Roles’ın üzerinde farenin sağ tuşu ile New Database Role seçin.
Kendinizin eklemek istediğiniz yeni Veritabanı Rolünün adını yazın ve Standard Role altında yer alan Add butonuna basın ve bu role üye yapmak istediğiniz kullanıcıyı ekleyin.
Permissions butonuna basarak açılan pencereden eklediğiniz kullanıcının o veritabanındaki hangi işlemleri yapmasını ve yapmamasını istiyorsanız bu ayarlamaları yapın.
Columns butonuna basarak izni düzenlediğiniz veritabanında kullanıcının kolonlarda ne çeşit işlemler yapıp, yapamayacağını ayarlarsanız.
Bu işlemlerle oturum ile nesne izinleri sağlamış olursunuz.
Sunucu oturumlarının, İzinlerin ve Rollerin kullanıcılar üzerindeki etkilerini öğrendikten sonra çalışmak istediğiniz sunucuda bir kullanıcı yaratmayı ve tüm yukarıda anlatılanların nasıl yapıldığını bir örnekle tamamlayıp, SQL Server’da Güvenlik konusunu tamamlayalım.
Varolan oturumları görmek için Enterprise Manager’ başlatın ve çalışmak istediğiniz sunucuya gelin, Sunucunun Security klasörünün altındaki Logins girişini seçin.
Resimde sağ tarafta yer alan Name,Type,Server Access,Default Language ve Default Database açıklamaları ise şu şekildedir.
Name :Oturum adı,
Type: Standard SQL Server’daki oturumları,Etki alanı kullanıcısı için Windows User ve Etki alanı grup hesaplarını Windows Group göstermektedir.
Server Access: Kullanıcın sunuya erişim iznini gösterir,Permit izinin var olduğunu,Deny olmadığını belirtir.
Default Database: Kullanıcı için varsayılan veritabanını.
Default Language: Kullanıcı için atan dili göstermektedir.
Logins üzerinde farenin sağ tuşuna basın ve New Login seçin.
Yukarıdaki Resimde Windows Authentication’a göre açılan kullanıcı görülmektedir.
Yukarıdaki resimde ise SQL Server Authentication’a göre açılan kullanıcı görülmektedir.İstediğiniz kimlik doğrulama tipine seçtikten sonra.Server Roles ve Database Access’leri tanımlamanız gerekmektedir.
Server Roles’da, kullanıcıya Sunucu üzerindeki rolleri tanımlanır bu rollerin ne tür izinler ve yetkiler verdiği daha önceki bölümlerde anlatılmıştı
Database Access’le ise kullanıcının hangi veritabanına login olabileceğini ve bu veritabanı üzerinde nasıl izinleri sahip olacağı bu alanda tanımlanır.
Eğer daha sonraki günlerde SQL Server Authentication’a göre açılan kullanıcı şifresinin değiştirilmesi isteniyorsa Password alanına yeni şifre yazılır ve confirm kutusuna aynı şifre onaylanır.
Açılan kullanıcı şirketinizden ayrılmış veya herhangi bir sebepten dolayı kullanıcı için açılan hesabı kaldırmak istiyorsanız.Kaldırmak istediğiniz kullanıcın üzerinde farenin sağ tuşu ile tıklanır ve Delete (sil)seçilir.
Veritabanı Yöneticisi olarak, SQL Server Kimlik Doğrulama Kiplerini, Sunucu Oturumlarını, İzinleri ve Rolleri kâğıt üzerinde daha önceden belirler ve bu prosedüre göre işlemler yaparsanız sonradan çıkabilecek büyük güvenlik sorunlarını önlemiş ve daha az performansla daha kolay bir yönetim yapmış olursunuz.
Kaynak:
microsoft.com
70-228: Microsoft SQL Server 2000 System Administration Training
Bir sonraki Makale’de Görüşmek Üzere…
